Perluasan Konsep Bayaran Agihan Zakat.

salam,

Pembayaran zakat tidak hanya terbatas pada 8 asnaf yang sedia kita maklum itu sahaja,

tetapi, diperluaskan mengikut keadaan semasa;

PENTAFSIRAN DAN PERLAKSANAAN AGIHAN ZAKAT FISABILILLAHMENGIKUT KEPERLUAN SEMASA DI MALAYSIA KERTAS KERJA INI DIBENTANGKAN OLEH PROF.MADYA DATO’ DR. HAILANI MUJI TAHIR DI SEMINAR PENGAGIHAN ZAKAT DI BAWAH SINFFISABILILLAH

ANJURAN MAJLIS AGAMA ISLAM WILAYAH PERSEKUTUAN

PADA 9 JUN 2009  PENTAFSIRAN DANPERLAKSANAAN AGIHAN ZAKAT FISABILILLAH MENGIKUT KEPERLUAN SEMASA DI MALAYSIAOleh : (Prof. Madya Dato’ Dr. Hailani Muji Tahir) 1. PENDAHULUAN Firman Allahs.w.t dalam surah al-Taubah ayat 60 yang bermaksud: “Sesungguhnya sadaqah(zakat) itu hanya tertentu untuk orang fakir, miskin, para ‘amil yang menguruszakat, orang mu’allaf yang dijinakkan hatinya, hamba-hamba yang hendakmemerdekakan dirinya, dan untuk orang-orang yang berhutang, orang yang berjuangpada jalan Allah, dan untuk orang musafir (yang kehabisan bekalan) dalamperjalanan. (Hukum yang sedemikian itu) sebagai kewajipan fardu yang ditetapkanAllah. Dan (ingatlah) Allah Maha Mengetahui lagi Maha Bijaksana” (lihat jugaQ.9:104;4:76 & 6:141). Ayat di atas menjelaskan kedudukan asnaf zakat yangperlu diambil perhatian dalam pengagihan hasil kutipan zakat. Asnaf yangdisebut dalam ayat di atas ialah golongan fakir dan miskin, ‘amil atau orangyang dilantik oleh pihak berkuasa untuk menjalankan kutipan dan agihan zakat,al-muallafati qulubuhum – orang yang hatinya dekat dengan Islam tetapi masihdalam keadaan Iman yang lemah, al-riqab – hamba yang diberi peluang untukmenebus diri tetapi tidak mampu, al-gharimun – orang yang terikat denganhutang, fisabilillah – orang-orang yang berjuang di jalan Allah s.w.t dan IbnSabil iaitu orang yang terputus bekalan atau memulakan perjalanan dalam usahamentaati Allah dan bukan untuk tujuan maksiat. Kertas kerja ini hanya akanmemfokuskan perbincangan kepada asnaf fisabilillah. Asnaf ini adalah di antaraasnaf yang penting dalam konteks pembahagian zakat di zaman moden ini dan jikadiluaskan pentafsirannya boleh digunakan untuk merancang pembangunan sosioekonomi dan untuk menegakkan syiar Islam. Menyedari bahawa zakat merupakan asaspenting dalam dasar fiskal dan kewangan negara Islam (Hailani 1988 : 5/14-36),kertas kerja ini juga akan melihat pemikiran fuqaha’ dan mufassirin bagimeninjau sejauhmana pentafsiran yang dibuat oleh kedua-dua golongan ini dapatdimanfaatkan dalam aplikasi agihannya bagi mengangkat sistem zakat menjadilebih berkesan mengikut keperluan semasa. 2. ASNAF FISABILILLAH : PENDAPATFUQAHA’ DAN MUFASSIRIN Dalam mentafsirkan perkataan fisabilillah para ‘ulamaterbahagi kepada dua kumpulan; pertama, kumpulan yang menghadkan maksudfisabilillah hanya kepada berperang pada jalan Allah s.w.t dan segala yangberkaitan dengannya (al-Qaradawi 2001 : 109-18). Kedua, kumpulan yang meluaskanmaksud fisabililah tidak bermaksud khusus kepada berperang pada jalan Allahsemata-mata. Kumpulan kedua ini pula terbahagi kepada dua; pertama, yangmeluaskan maksud fisabilillah dengan mentafsirkannya kepada segala perbuatanyang bertujuan mendekatkan diri kepada Allah s.w.t dan segala perbuatan yangdilakukan sebagai ketaatan kepada Nya. Kedua, mereka yang mentafsirkan maksudfisabilillah mencakupi perkara yang berkait dengan kepentingan umum (masalihal-‘ammah) semata-mata (al-ashqar 2004 : 2/767-81). 2.1 Kumpulan Pertama :Menghadkan pentafsiran kepada jihad pada jalan Allah s.w.t dan segala perkarayang berkaitan dengannya. Kumpulan ini terdiri daripada majoriti para ‘ulamaa’immah al-madhahib. Pertama; Maddhab Hanafi, Abu Yusuf umpamanya, menyatakanbahawa maksud kalimah fisabilillah ialah tentera-tentera yang berjuang secarasukarela yang terputus bekalan dalam peperangan (Ibn Nujaym 2002 : 2/383).Menurutnya lagi, maksud yang dapat difahami daripada lafaz mutlak tersebutialah mereka yang tidak mampu lagi bersama-sama tentera Islam berperang dijalan Allah kerana mereka adalah golongan fakir dan mereka tidak mempunyaibekalan lagi untuk terus berjuang. Terputus bekalan boleh ditakrifkan sebagaiapa saja keperluan peperangan seperti alat-alat peperangan, kenderaan untuktunggangan dan sebagainya. Kumpulan ini (sukarelawan faqir) boleh diberikanzakat walaupun mereka mampu untuk berusaha. Ini dibuat berasaskan pertimbanganbahawa golongan ini wajar diberi zakat untuk mengelakkan mereka dari terustercicir dari medan jihad (al-Barusawi 1985 : 3/454). Sebahagian daripada‘ulama madhhab Hanafi berlainan pendapat dengan Imam Abu Yusuf, umpamanya ImamMuhammad Hasan al-Shaybani mendefinisikan fisabilillah dengan maksud jemaahhaji yang terputus bekalannya (al-Kasani 1997 : 2/72). Ini berasaskan saturiwayat yang menyatakan bahawa seorang sahabat telah menjadikan unta yangdimilikinya sebagai harta yang ingin digunakan untuk fisabilillah laluRasulullah memerintahkan supaya unta tersebut digunakan untuk menunaikan haji.Ini adalah disebabkan dalam pelaksanaan ibadah haji, seseorang perlu berjihadmemerangi hawa nafsu yang menjadi faktor utama yang menyebabkan kegagalan dalammenyempurnakan haji (al-Qasimi t.th.: 60). Satu riwayat daripada al-Fatawaal-Zahiriyyah menyatakan bahawa tafsiran bagi kalimah fisabilillah ialahpenuntut ilmu (al-Alusi t.th.: 7/179), tetapi pentafsiran ini menurut Dr. Yusufal-Qaradawi mendapat tentangan daripada sebahagian ‘ulama. Ini kerana ketikaayat ini diturunkan tidak ada kelompok yang disebut sebagai penuntut ilmu dengansahabat-sahabat Rasulullah (al-Qaradawi 2001 : 1/112). Walaupun ‘ulama Hanafiberbeza pendapat berkaitan dengan makna fisabilillah, tetapi kumpulan inisependapat menyatakan bahawa kefakiran dan keperluan yang mendesak menjadisyarat utama pemberian zakat kecuali bagi asnaf amil zakat (al-Qanuji 1992 :5/331). Begitu juga kumpulan ini sepakat bahawa zakat tidak boleh digunakanuntuk membina masjid, jambatan, tempat minum, memperbaiki jalan ataupun perkarayang tidak bersifat pemilikan seperti mengurus jenazah dan membayar hutang(al-Andalusi 2001 : 50). Kedua; Madhhab Maliki; Ibn ‘Arabi dalam kitabnya‘Ahkam al-Qur’an ketika mentafsirkan fisabilillah dalam ayat 60 Surah al-Taubahmenyatakan: “Jalan Allah itu banyak, tetapi aku tidak mengetahui maksud lainbagi ayat ini kecuali berperang pada jalan Allah s.w.t” (Ibn ‘Arabi t.th.:2/957). Muhammad bin Abu al-Hakam berkata: “Dikeluarkan dari zakat untukmembuat baju perang, senjata dan alat perang lain yang diperlukan untukmenghalang serbuan musuh, kerana ini termasuk pengertian berperang pada jalanAllah s.w.t dan persiapan untuk perang. Dalam Sharh Dardir Matn Khalildinyatakan bahawa golongan yang berperang pada jalan Allah s.w.t diberi zakattermasuk juga untuk kelengkapan perang seperti senjata dan kuda. Orang yangberperang pada jalan Allah s.w.t boleh menerima zakat walaupun pada zahirnyadia terdiri dari golongan kaya kerana dia menerima zakat atas asas asnafberperang fisabilillah dan bukan atas asas asnaf fuqara’ dan masakin(al-Qaradawi 2001 : 1/112). Walaupun pengarang tersebut membolehkan golongankaya yang berperang fisabilillah diberikan zakat, tetapi sumber zakat tidakboleh digunakan untuk membina benteng untuk menahan serangan musuh dan sumbertersebut juga tidak boleh dibelanjakan untuk membeli atau membuat kenderaanperang. Imam Dusuqi dalam situasi ini berpendapat bahawa pendapat tersebuthanyalah pandangan Ibnu Bashir, bukan pandangan jumhur Malikiyyah (al-Qarawadi2001: 1/113). Ketiga; Madhhab Shafici; Imam Nawawi dan Ibn Hajar al-Haythamiberpendapat bahawa maksud fisabilillah ialah sukarelawan perang yang tidakmendapat gaji tetap daripada kerajaan (al-Nawawi 1996 : 6/200). Menurut IbnHajar al-Haythami, maksud asal fisabilillah ialah jalan yang menyampaikanseseorang kepada (keredaan) Allah s.w.t. Kemudian pengertian ini banyakdigunakan untuk maksud jihad (perang pada jalan Allah s.w.t), kerana iamerupakan sebab yang jelas menyampaikan seseorang pada jalan Allah s.w.t.Kemudian pengertian ini digunakan kepada golongan sukarelawan perang, golonganini berjuang bukan atas asas mendapat ganjaran daripada kerajaan tetapisemata-mata mencari keredhaan Allah s.w.t. Justeru itu, golongan ini lebihberhak untuk mendapat sesuatu dari sumber zakat walaupun mereka terdiridaripada golongan kaya (al-Sharbini 1996 : 331). Imam Shafi’i dalam kitabal-‘Umm mensyaratkan bahawa zakat dalam kes ini mesti diberikan kepada golonganyang dekat dengan pengeluar zakat (jiran) dan tidak boleh diberikan selaindaripada itu kecuali dalam situasi terdesak maka boleh diberikan kepadagolongan selain daripada jiran, contohnya dalam kes untuk menghalang serangankaum mushrikin (musuh). Pendapat ini dikeluarkan kerana beliau berpendapathasil kutipan zakat hendaklah diagihkan di tempat di mana ianya dikumpulkantanpa mengagihkannya di tempat atau negara lain (al-Shafi’I t.th.: 2/60). ImamNawawi juga berpendapat bahawa pejuang di jalan Allah s.w.t harus diberibekalan dan pakaian pada ketika pergi dan balik serta ketika di medan perangwalaupun dalam tempoh masa yang lama (al-Nawawi 1992 : 2/183). Keempat; MaddhabHanbali, pendapat ‘ulama maddhab ini dilihat selari dengan madhhab Shaficiapabila kumpulan ini juga menyatakan maksud kalimah fisabilillah ialahsukarelawan yang berperang pada jalan Allah s.w.t tanpa mendapat sebarang gajidaripada kerajaan atau pemerintah. Golongan fisabilillah ini diberi zakatwalaupun mereka terdiri dari golongan kaya (al-Buhuti 1986 : 2/283). DalamGhayah Muntaha dan Sharahnya, dinyatakan bahawa dibolehkan bagi kerajaan untukmembeli daripada harta zakat kelengkapan perang seperti kuda dan sebagainya dandiserahkan untuk digunakan dalam peperangan, walaupun individu yang berperangitu ialah individu yang mengeluarkan zakat itu sendiri. Kes ini berbeza dengankes tidak dibolehkan pemilik harta yang mengeluarkan zakat itu sendiri. Kes iniberbeza dengan kes tidak dibolehkan pemilik harta yang mengeluarkan zakat,kemudian (dengan wang zakat yang dikeluarkannya) membeli sendiri kuda yang akandigunakan untuk jihad atau membeli benda-benda lain dan diwakafkan untukkegunaan fisabilillah, ini kerana pemilik harta tersebut tidak mengeluarkanzakat dengan cara yang diperintahkan (al-Qaradawi 2001 : 1/116). Dalam kesibadah haji, terdapat dua riwayat daripada Imam Ahmad. Pertama; termasuk dalampengertian fisabilillah ialah orang fakir yang berhak diberi zakat untukmelaksanakan ibadah haji tersebut. Kedua; tidak dibolehkan menggunakan zakatatas asnaf fisabilillah untuk mengerjakan haji (al-Qaradawi 2001 : 1/116).Pandangan kedua ini dipilih oleh Ibn Qudamah berasaskan kepada beberapa alasan;pertama, ayat fisabilillah (surah al-Taubah ayat 60) tersebut bersifat mutlak,oleh itu ia digunakan dengan makna jihad kerana sebahagian besar ayat al-Quranyang berkait dengan lafaz fisabilillah digunakan dengan makna tersebut (jihad)kecuali sebilangan kecil sahaja yang digunakan untuk maksud lain (Ibn Qadamah1994 : 2/420). Kedua, Zakat pada asasnya digunakan untuk dua golongan sahaja;pertama, golongan yang benar-benar memerlukan seperti fuqara’ dan masakin, al-riqab(hamba) dan al-gharimun (orang yang berhutang). Kedua, untuk memenuhi keperluankaum muslimin seperti ‘amil (petugas zakat), orang yang berperang pada jalanAllah s.w.t dan golongan muallaf. Justeru itu, ibadah haji bagi golongan fakiradalah tidak diwajibkan. Mewajibkan ibadah tersebut bagi orang fakir berertimemberatkan sesuatu tidak pada tempatnya. Allah s.w.t tidak mewajibkan hajibagi golongan ini, oleh itu, lebih baik diserahkan bahagian ini kepada golonganyang benar-benar memerlukannya dan digunakan untuk kemaslahatan kaum muslimin(al-Qaradawi 2001 : 1/116). Apa yang menarik perhatian, mereka yangmentafsirkan makna fisabilillah terhad kepada jihad dan perkara yang berkaitandengannya mendapat sokongan daripada sebahagian besar ‘ulama-‘ulama terkenal;antaranya Abi al-Hasan ‘Ali bin Muhammad bin Habib al-Mawardi al-Basri (t.th.:2/376), Abi al-Layth Nasir al-Din Muhammad bin Ahmad bin Ibrahim al-Samarkhandi(1993 : 57), Muhammad bin Yusuf Abi Hayyan al-Andalusi (1993 : 6/61), Abi QasimJar Allah Mahmud bin ‘Umar bin Muhammad al-Zamakhshari (1995 : 2/274), Muhammadbin ‘Ali bin Muhammad al-Shawkani (1995 : 2/466), Jalal al-Din al-Suyuti (2000: 196), Muhammad ‘Ali al-Sabuni (t.th.: 543), ‘Abd al-‘Aziz bin ‘Abd Allah binAbd. Rahman bin Baz (t.th: 533). Daripada perbincangan di atas dapat dirumuskanbahawa fuqaha’ madhhab empat bersepakat dalam tiga perkara; pertama, jihadsecara pasti termasuk dalam ruang lingkup fisabilillah. Kedua, merekabersepakat mengenai penyerahan kutipan zakat kepada individu yang berjuang dijalan Allah s.w.t, tetapi tidak bersepakat dalam soal menggunakan kutipan zakatuntuk membeli peralatan perang. Ketiga, kutipan zakat tidak boleh digunakanuntuk kepentingan dan kebaikan umum seperti membina jambatan, masjid,. sekolahdan sebagainya. Selain tiga perkara yang disepakati di atas madhhab Shafi’iIdan Hanbali juga sepakat menyatakan bahawa hanya sukarelawan perang yang tidakmendapat gaji daripada pemerintah berhak menerima zakat. Selain itu, semua‘ulama madhhab empat selain madhhab Hanafi mengharuskan menyerahkan zakat untukkepentingan jihad secara umum. 2.2 Kumpulan Kedua: Meluaskan maksudfisabilillah tidak terhad kepada jihad Kumpulan ini terbahagi kepada dua:pertama, meluaskan maksud fisabilillah kepada segala perbuatan taqarrub ilaAllah dan taat kepadaNya, dan kedua, mereka yang meluaskan fisabilillah kepadaperkara yang berkaitan dengan kepentingan umum (maslahah cammah). 2.2.1Pertama: Mereka yang meluaskan maksud fisabilillah meliputi segala perbuatantaqarrub ila Allah dan taat kepadaNya. Sebahagian daripada ‘ulama silamberpendapat bahawa maksud fisabilillah merangkumi semua perbuatan yang dapatmendekatkan diri kepada Allah s.w.t (al-Ashqar 2004 : 2/767-81). Al-Razimenukilkan daripada al-Qaffal tentang pendapat tersebut daripada sebilanganfuqaha’ silam tanpa menamakan mereka. Dalam tafsirnya, al-Razi berkata:“Ketahuilah bahawa makna zahir bagi lafaz ‘fisabilillah’ (dalam ayat 60 Surahal-Taubah) tidak boleh dikhususkan kepada peperangan semata-mata, makna inidinukilkan oleh al-Qaffal dalam tafsirnya daripada sebilangan fuqaha’ yangmengharuskan penggunaan zakat kepada semua jenis kebaikan termasuklahmengkafankan mayat, membina penjara dan mengimarahkan masjid, ini adalah keranalafaz ‘fisabilillah’ datang dalam bentuk umum” (al-Razi 1999 : 8/90-91).Al-Kasani ialah antara ‘ulama yang meluaskan makna lafaz ‘fisabilillah’. Dalamkitabnya Bada’i cal-Sanaci, beliau mentafsirkan lafaz ‘fisabilillah’ denganmaksud satu lafaz yang menunjukkan kepada semua perbuatan yang bolehmendekatkan diri kepada Allah s.w.t. Oleh itu, termasuk dalam kategori iniialah setiap orang yang melakukan kebaikan dan ketaatan kepada Allah s.w.tdengan syarat ia benar-benar memerlukan zakat (1997 : 2/72-73). Sadiq HasanKhan dalam al-Rawdah al-Nadiyyah menyatakan bahawa walaupun jihad pada jalanAllah adalah sebesar-besar jalan untuk mendekatkan diri kepada Allah s.w.t,tetapi tidak terdapat dalil yang mengkhususkan maksud lafaz ‘fisabilillah’kepada makna perang pada jalan Allah semata-mata, sebaliknya ia bolehditafsirkan dengan maksud apa saja perbuatan yang boleh mendekatkan diri kepadaAllah s.w.t. Ini adalah maksud lafaz tersebut dari segi bahasa dan wajibmenggunakan maksud lafaz dari sudut bahasa selama mana tidak terdapat dalil syara’dalam perkara ini (al-Qanuji t.th.: 1/206). Berasaskan kepada pandangan fuqaha’yang mengharuskan kutipan zakat digunakan dalam perkara-perkara yang bolehmendekatkan diri kepada Allah s.w.t maka diharuskan kutipan zakat ini diberikepada golongan ‘ulama walaupun mereka terdiri dari golongan kaya. Ini keranagolongan ‘ulama berjuang untuk mendidik manusia dalam soal-soal keagamaan,justeru itu mereka juga berhak dalam soal agihan zakat tanpa mengira sama adamereka ini daripada golongan kaya atau miskin. Menurut Sadiq Hasan Khan,membelanjakan/mengagihkan zakat kepada ‘ulama dalam soal ‘fisabilillah’ adalahsebaik-baik perkara kerana para ‘ulama adalah pewaris para nabi, di tanganmerekalah terpelihara syariat Islam (al-Qanuji t.th.: 1/207). Antara ‘ulamasilam yang cenderung kepada pentafsiran seperti ini ialah Muhammad Jamal al-Dinal-Qasimi ‘ulama tafsir terkenal yang mengarang Kitab Mahasin al-Ta’wil lial-Qasimi (al-Qasimi t.th.: 60). Manakala Al-Shaykh Hasan Ayyub pula adalahantara ‘ulama semasa yang menyokong pandangan ini, dalam penulisannya, beliauberpegang kepada kata-kata al-Imam Abu Hanifah: “Yang dimaksudkan dengan‘fisabilillah’ adalah semua perkara yang boleh menghampirkan diri kepada Allahs.w.t termasuk dalam perkara ini ialah sesiapa yang berusaha dalam mencariketaatan Allah dan di jalan kebaikan, maka boleh dibantu usahanya itu denganzakat untuk kebaikan Islam dan golongan muslimin” (al-Ashqar 2004: 2/773).Selain daripada hujjah yang dikemukakan di atas, kumpulan ini berpegang kepadabeberapa hujjah lagi; pertama, lafaz kalimah ‘fisabilillah’ berbentuk umum,oleh itu tidak boleh dikhususkan kecuali terdapat dalil-dalil yang menyatakansedemikian. Kedua, banyak hadis-hadis yang menunjukkan harus menggunakan zakatdalam soal haji termasuk dalam pengertian ‘fisabilillah’. Perkara ini telahdisahkan kebenarannya daripada sejumlah sahabat Rasulullah s.a.w antaranya Ibn‘Abbas, Ibn ‘Umar dan selain daripada mereka. Ketiga, mereka berpegang kepadasatu hadis Rasulullah yang terdapat dalam Shahih al-Bukhari dalam babal-Qasamah di mana Rasulullah telah membayar diat seorang sahabat yang dibunuholeh seorang Yahudi yang tidak dapat dikenalpasti identitinya dengan unta yangdibeli dengan menggunakan kutipan zakat. Ini menunjukkan keharusan menggunakankutipan zakat untuk semua perkara kebaikan dan mendekatkan diri kepada Allahs.w.t. Keempat, golongan ini juga berdalilkan bahawa golongan sahabat mengambilharta-harta Allah yang sejumlah daripadanya adalah zakat setiap tahun, merekamenamakannya ‘Ata’ (pemberian) dan mereka terdiri daripada golongan kaya danmiskin (al-Ashqar 2004/775-80). 2.2.2 Kedua: Mereka yang meluaskan maksudfisabilillah merangkumi perkara yang melibatkan kepentingan umum (maslahahcammah). Al-Shaykh Muhammad Rashid Reda mentafsirkan maslahah cammah sebagaisatu kepentingan umum kaum muslimin yang dengannya akan tertegak urusan-urusanagama dan negara dan bukan untuk tujuan individu (Rashid Reda 1953 : 504).Dalam pentafsirannya terhadap lafaz ‘fisabilillah’ beliau memasukkan penyediaantentera, makanan tentera, pengkebumian jenazah tentera, mendirikan hospitaltentera, hospital awam dan semua yang berkait dengan kepentingan umum adalahlayak untuk menerima pembiayaan zakat dari asnaf ‘‘fisabilillah’. Selain itu,beliau juga membolehkan guru-guru yang mengajar ilmu-ilmu syariah menerimapembiayaan zakat dari asnaf ‘fisabilillah’ selama mana mereka tidak menerimapembiayaan dari sumber-sumber lain kerana ia juga termasuk dalam kategorikepentingan umum (1953 : 506; al-Ashqar 2004 : 2/781). Al-Shaykh MuhammadShaltut antara ‘ulama semasa yang mendokong pandangan ini. Dalam mendefinisikanal-masalih al-‘ammah, beliau menerangkan bahawa yang dimaksudkan denganal-masalih al-‘ammah sebagai sesuatu yang bukan milik individu tertentu, bukanjuga terhad manfaatnya terhadap individu tertentu, ia adalah milik Allah s.w.tdan manfaatnya adalah untuk semua makhluk Allah s.w.t. Antara perkara-perkarayang termasuk sebagai al-masalih al-‘ammah menurut Al-Shaykh Muhammad Shaltutialah menyediakan askar untuk bertindak terhadap pemberontak, membina hospitaltentera dan hospital awam, membuat dan memperbaiki jalan, menyambung danmembina landasan keretapi, menghantar para pendakwah Islam dan kerja-kerjamenjaga kehormatan dan kemuliaan al-Quran. Satu ketika Al-Shaykh MuhammadShaltut ditanya berkaitan dengan keharusan penggunaan kutipan zakat untukmembina masjid, beliau berpendapat: “Jika masjid yang ingin dibina itu adalahsatu-satunya masjid yang terdapat di kampung tersebut atau ada masjid laintetapi tidak mampu untuk menampung jemaah yang ramai dan ia memerlukanpembinaan masjid baru atau memperbaiki/membesar masjid sedia ada, makadibolehkan untuk menggunakan kutipan zakat untuk membina masjid baru ataumemperbaiki/membesar masjid sedia ada kerana perkara tersebut menepati apa yangdisebut dalam ayat 60 surah al-Taubah di bawah asnaf ‘fisabilillah’. Ini adalahkerana maksud ‘fisabilillah’ dalam ayat tersebut ialah al-masalih al-‘ammah(Rashid Reda 1953 : 782; al-Ashqar 2004: 2/782). Kedua-dua ‘ulama terkenal ini(Rashid Redza & Shaltut) berpendapat bahawa pentafsiran tepat bagi kalimah‘fisabilillah’ dalam ayat 60 Surah al-Taubah ialah al-masalih al-‘ammah danmereka tidak menjumpai maksud lain selain daripada maksud tersebut. Al-Shaykh MuhammadShaltut umpamanya dalam soal ini berkata: “Kami tidak menjumpai makna bagilafaz ‘fisabilillah’ dalam al-Quran selain daripada makna kebaikan umum danmenyeluruh, begitu juga halnya dalam ayat masarif al-zakah (ayat 60 surahal-Taubah). Adalah sesuatu yang ganjil bagi kebanyakan manusia yangmentafsirkan lafaz tersebut dengan hanya makna jemaah haji yang terputusbekalan di perjalanan dan tentera juga yang terputus bekalan”. Antara‘ulama-‘ulama lain yang sependapat dengan kedua-dua ‘ulama besar ini ialahal-Fadl bin al-Hasan al-Tabrasi (1992 : 541), al-Shaykh Muhammad ‘Abduh, SayyidQutub, Mahmud Abu Sa’ud dan al-Shaykh Abu Bakar al-Jaza’iri (al-Ashkar 2004 :2/783). Dr. Muhammad ‘Abdul Qadir Abu Faris antara ‘ulama semasa yang menyokongpandangan ini. Beliau dalam hal ini dilihat mengemukakan beberapa hujjah untukmemperkuatkan pendapatnya; pertama, tidak terdapat nas daripada al-Qur’an danal-Sunnah yang mengkhususkan pentafsiran lafaz ‘fisabilillah’ kepada maknatertentu, justeru perkara ini termasuk dalam perkara ijtihadiyyah dan perkaraijtihadiyyah sememangnya diperselisihkan di kalangan ‘ulama. Setiap ‘ulamadalam soal ini berhak berijtihad dan mengikut pandangan yang dianggapnya lebihtepat dan sesuai. Kedua, beliau berpegang kepada hadis yang menyatakan bahawaRasulullah membayar diat seorang sahabat yang dibunuh oleh seorang Yahudi yangtidak dikenalpasti identitinya dengan menggunakan wang zakat. Beliau seterusnyamenyatakan bahawa pengarang kitab al-Manha al-‘Azb al-Mawrud fi Sharh Sunan AbiDaud ketika menjelaskan erti hadis ini berkata: “Dibayar diat adalah untukmengelakkan terjadi persengketaan, untuk memperbaiki hubungan dan menenangkanperasaan keluarga mangsa”. Ini menunjukkan dibolehkan membelanjakan kutipanzakat kepada perkara-perkara yang bersifat al-masalih al-cammah. Ketiga, jikapara fuqaha’ berpendapat bahawa ‘illah bagi kewajipan menyerahkan zakat kepadaasnaf lapan adalah kerana keperluan dan manfaat bagi keseluruhan kaum muslimin,tidak bolehkah kita gunakan ‘illah ini kepada semua yang melibatkan kepentingankaum muslimin untuk mendapat pembiayaan daripada sumber zakat: Keempat, jikaqadi dibolehkan mengambil dan menerima zakat atas asas menjaga kepentinganawam, maka sebarang perkara yang bersifat kepentingan umum dibolehkan menerimaperuntukan daripada kutipan zakat. Kelima, jika dibolehkan menerima zakat bagigolongan penuntut ilmu apakah tidak boleh sumber zakat digunakan untuk membinasekolah dan institusi pendidikan yang menjadi asas kepada proses pembelajaran?Dan keenam, jika dilihat dalam soal jihad, jihad terbahagi kepada beberapabahagian di antaranya jihad dalam bidang politik, jihad dalam bidang pendidikandan jihad dalam bidang ketenteraan. Jika diamati, jenis-jenis jihad initermasuk dalam menjaga kepentingan umum, justeru adalah tepat pendapat yangtidak menghadkan pentafsiran lafaz ‘fisabilillah’ kepada perkara-perkara yangbersangkutan dengan perang di jalan Allah semata-mata bahkan pentafsirannyamerangkumi perkara-perkara yang melibatkan kepentingan umum. 3. RUMUSAN Dalampentafsiran asnaf ‘fisabilillah’, ‘ulama berselisih pendapat berkenaan maksudsebenar kalimah ‘fisabilillah’. Justeru itu, timbul golongan yang menghadkanmakna kalimah tersebut kepada jihad semata-mata dan golongan yang meluaskanmakna kalimah tersebut lebih daripada jihad semata-mata. Dalam soal ini, ulama’semasa perlu melakukan tarjih bagi menilai semua pandangan-pandangan fuqaha’ diatas dan mentarjihkan pandangan yang dirasakan sesuai dengan keadaan dankeperluan semasa hari ini. Ini kerana pendapat-pendapat fuqaha silam bukanlahsesuatu yang riqid/qat’i. Justeru, bagi membangunkan institusi zakat yang kukuhdan berwibawa, para ‘ulama semasa perlu memainkan peranan penting terutamanyadalam soal pentafsiran hukum zakat yang bersifat semasa agar pentafsiran yangdikemukakan itu selari dengan tuntutan dan keperluan semasa. Perselisihan‘ulama dalam soal pentafsiran kalimah ‘fisabilillah’ seharusnya dijadikan asasuntuk membina satu institusi zakat yang kukuh, berwibawa dan lebih berkesandalam menyelesaikan masalah ummah dan pembangunan negara. Mengenai maksudal-Sadaqat ayat 60 dalam Surah al-Baqarah ialah zakat fardu dan lainnya yangberbentuk sadaqah mandubah (digalakkan). Lafaz am tersebut memberi pengertiansama ada zakat fardu/wajib atau mandubah dan ia dikuatkan dengan dalil ayat.Ada sebahagian ‘ulama lainnya berpendapat ianya dimaksudkan dengan zakat fardu(semata) sebab alif lam dalam perkataan al-Sadaqat itu merupakan al-‘ahad iaitusadaqah wajibah yang disyaratkan dalam al-Qur’an ayat yang sebelumnya, dansadaqah mandubah inilah yang dibolehkan untuk membina masjid dan sekolah. Adapula sebahagian (‘ulama) lainnya berpendapat maksud ayat itu ialah pembahagianantara lapan asnaf, ada juga yang menyatakan boleh diberi kepada satu asnaf (‘fisabilillah’)sahaja, pendapat ini didokong oleh ‘Umar, Ibn ‘Abbas, ‘Ata’, Ibn Jabir, Malikdan Abu Hanifah (Tantawi 1985 : 6/203/04). Mengenai penggunaan huruf “lam” dan“fi” dalam ayat 60 bagi golongan Shafiyyah bermaksud milik/pemilikan, inibermakna zakat hendaklah diagihkan kepada kesemua asnaf (jika wujud) bukanhanya satu asnaf sahaja. Ada juga berpendapat sebaliknya, ini kerana strukturayat sedemikian menjelaskan bilangan asnaf yang harus menerima zakat, bukannyayang mesti menerima zakat. Hal ini diperkuatkan dengan maksud ayat. Begitu jugaRasulullah s.a.w pernah diserahkan harta zakat dan kemudian diberikan keapdaasnaf mu’allaf sahaja, begitu juga halnya dengan gharimin, ini menunjukkantidak semestinya apabila harta zakat hendaklah diserahkan dicari semua asnafdan baru diberikannya, malah pada masa tertentu jika keperluan itu hanya untuksatu asnaf maka boleh diserahkan kepadanya, sekalipun hanya seorang sahajadalam asnaf berkenaan (al-Alusi t.th.: 10/125). 4. APLIKASI SEMASA Sebelum initelah dijelaskan secara umum ara’ al-fuqaha dan mufasirin tentang asnaffisabilillah dari segi teori agihan ke atas asnaf berkenaan. Berikut akandifokuskan kepada keadaan yang berlaku secara umum dan amalannya dinegeri-negeri di Malaysia, khususnya di negeri Selangor. Asnaf yang berhakmenerima agihan di negeri Selangor umpamanya hanya tujuh sahaja. Asnaf riqabtidak wujud, ia bermakna saiz agihan bertambah menjadi 14.28% bagi setiapasnaf, tetapi tidak bermakna setiap asnaf mesti mendapat 14.28% sebaliknya iabergantung kepada keperluan, keutamaan dan keputusan Majlis Agama Islamberkenaan. Pada dasarnya walaupun semua hasil kutipan zakat wajib diagihkankepada semua asnaf yang ada, tetapi ia tidak wajib disamakan agihan tersebut diantara satu asnaf dengan asnaf yang lain. Begitu juga tidak wajib disamakanagihan zakat di antara seseorang dengan yang lain dalam satu asnaf. Pihakmajlis atau wakilnya (yang diberi kuasa bagi pihaknya) boleh menentukan kadaragihan zakat antara satu asnaf dengan asnaf yang lain, begitu juga antaraseseorang dengan yang lain dalam setiap asnaf. Berpandukan kepada perbincanganara` fuqaha` dan mufassirin mengenai teori agihan ke atas asnaf zakatfisabilillah, di samping melihat perkembangan semasa institusi zakat dinegeri-negeri di Malaysia ternyata menunjukkan adanya ruang untuk para pengamaldasar Lembaga Zakat atau Majlis Agama Islam dan jabatan-jabatan yang berkaitanberjitihad dalam mengurus dan mentadbir harta zakat supaya lebih praktikal danberkesan dalam memartabatkan ekonomi umat Islam. Bagaimanapun dalam perkarayang diikhtilaf (tidak disepakati) yang mencambahkan pelbagai pendapat dikalangan para fuqaha`, maka pengamal dasar mempunyai ruang yang cukup besarsama ada ikut salah satu daripada pendapat mereka atau jika difikirkan perluboleh berijtihad dalam perkara yang tidak bertentangan dengan tuntutan syarakdan roh perundangan Islam. Dalam hal ini, Islam memberi jaminan dan keadilandalam memilih salah satu perkara dasar yang sesuai mengikut keperluan semasa.Dalam soal agihan zakat, pelbagai pendapat para fuqaha` telah dikemukakan. Padadasarnya, mengikut urutan seperti berikut, empat asnaf yang pertama (iaitufakir, miskin, amil dan muallaf dalam ayat 60, surah al-Taubah) menggunakan`lam al-tamlik` dan `waw al-tasyrik`, ini menunjukkan keempat-empat asnafberhak memiliki dan berkongsi ke atas harta zakat sesama mereka. Bagaimanapuntidak wajib disamakan agihan zakat di antara satu asnaf dengan asnaf yang lain,dan juga tidak wajib disamakan agihannya di antara seseorang dengan yang laindalam satu-satu asnaf. Sementara empat asnaf kemudiannya (iaitu riqab, gharim,fisabilillah dan ibn sabil) menggunakan huruf `fi` yang lebih umum merangkumiseluruh jenis pemilikan/penggunaan dan ia lebih fleksibel dalam cara agihan dankegunaannya berbanding dengan yang pertama yang membawa konotasi memiliki danberkongsi sesama mereka, boleh diguna hanya dengan keizinan mereka. Oleh keranatujuan agihan zakat itu untuk mengatasi keperluan mereka yang berhajat dandalam masa yang sama untuk mengeluarkan golongan tersebut daripada terusmenerus dibelenggu kemiskinan dan masalah, maka perlu diadakan cara ataukaedah, iaitu diberi alat atau modal kecukupan untuk berusaha mengatasi masalahyang dihadapi, bukan diberi zakat untuk kegunaan habis. Jika memilih cara yangpertama, sekurang-kurangnya dalam jangka masa pendek, mereka boleh terlepasdaripada belenggu kemiskinan dan masalah, dan dalam jangka masa panjang merekaakan terkeluar daripada asnaf lapan dan akhirnya mereka menjadi pembayar zakat.Pada umumnya bentuk inilah yang sedang diamalkan di kalangan pengamal—pengamalzakat di Malaysia. Apa yang wujud dalam keadaan sekarang ialah agihan yangbukan dalam bentuk tradisi semata-mata, tetapi juga seharusnya wujud dalambentuk yang lebih sesuai mengikut keperluan semasa. Daripada lapan asnaf bolehdibahagi kepada beberapa kumpulan berikut; Kumpulan amil, 1/8 bahagian. Kospengurusan ke atas asnaf tersebut seharusnya tidak melebihi 12.5% daripadakeseluruhan harta kutipan zakat termasuk kos R & D. Kumpulan muhtajin, 6/8terbahagi kepada dua: Pertama: fuqara` dan masakin. Dalam apa jua keadaankeperluan dan keutamaan diberikan kepadanya dalam ukuran had kifayah/ikut kadarkecukupan, iaitu mencukupi bagi keperluan makanan, tempat tinggal, kesihatan,pendidikan dan keselamatan. Kedua: meliputi asnaf muallaf, riqab, gharim, danibn sabil yang lebih luas dan umum agihannya merangkumi seluruh jenis agihanyang bertujuan taqarrub ila Allah, taat kepadanya dan maslahah amah –kepentingan umat Islam dan kesejahteraannya. Cara pemberian muhtajin dalam duabentuk: Pertama, diberikan kepada orang yang tidak mempunyai keupayaan bekerjadengan tenaga. Ini khususnya kepada mereka yang tua dan lemah. Mereka hendaklahdiberi sara hidup harian atau ditempatkan dalam satu projek , iaitu PenempatanIbadah Orang-orang Tua (PIOT). Kedua, diberikan kepada mereka yang mempunyaikeupayaan bekerja dengan tenaga tetapi tidak bermodal. Mereka boleh diberi duapilihan sama ada: Menjalankan projek persendirian seperti perniagaankecil-kecilan atau Mengikut projek Penempatan Pemulihan, anjuran Jabatan/MajlisAgama dan badan-badan pertubuhan lain. Sumber Dana Muhtajin Selain 6/8 bahagianzakat, jika terdapat kekurangan boleh diambil daripada kewangan Baitul Mal,peruntukan kerajaan (grant) dan kutipan derma daripada orang ramai. Perluditubuhkan Tabung Keperluan Muhtajin (TKM). (c) Golongan Fi Sabilillah 1/8Bahagian Boleh diberi dua pengertian iaitu Khusus dan Am. Pertama, Khusus,mengikut Imam Syafi`i ialah mereka yang berjihad secara sukarela (tentera yangtidak bergaji) atau dalam konteks sekarang, golongan berdakwah sukarela yangtidak mendapat gaji tetap. Dakwah boleh bermakna secara lisan ataupun tulisan.Ini memerlukan alat sebaran dakwah yang cekap dan berkesan melalui mediaelektronik, seperti radio/t.v atau sebaran am dan lainnya. Kedua, Am ialahdalam bentuk yang lebih luas daripada di atas/ Ini bermakna tanggungjawab itudipikul bersama oleh semua pihak sama ada individu, masyarakat atau pemerintah.Untuk menjalankan kegiatan yang besar ini perlu kepada dana yang banyak. SumberDana/Kewangan 1/8 fi sabilillah. Selain 1/8 bahagian zakat, jika perlu diambildaripada sumber Baitul Mal, kerajaan dan derma orang ramai. Tabung FiSabilillah (TAFIS) sekurang-kurangnya daripada tiga sumber di atas, perluditubuhkan. (d) Golongan Amil 1/8 Bahagian Boleh dibahagi kepada dua : Mufawwaddan Tanfidh Amil Mufawwad ialah amil yang merancang dan membuat polisi/dasardan amil Tanfidh ialah amil pelaksana dasar dan keputusan. Pertama Amil Mufawwadterdiri daripada pelbagai golongan profesional bertugas sebagai perancang danpembuat dasar peringkat tertinggi. Jika perlu mereka boleh diberi elaun tetapdan elaun menghadiri mesyuarat, dan lainnya. Kedua, Amil Tanfidh ialah parapegawai dan kakitangan institusi zakat yang melaksanakan segala keputusan AmilMufawwwad. Mereka diberi gaji tetap. Sumber Dana/Kewangan 1/8 Amil. Selain 1/8bahagian zakat, jika tidak mencukupi boleh diambil daripada Baitul Mal, bantuantetap kerajaan dan derma orang ramai. Jika perlu ditubuhkan Tabung PengendalianZakat (TAPIZ). 5. RUMUSAN Zakat merupakan instrumen paling asas dalam sistemekonomi Islam. Ia menjadi nadi kepada infrastruktur pembangunan dan ia jugamerupakan sumber utama dalam struktur hasil pendapatan Negara. Banyaksedikitnya adalah bergantung kepada kesedaran umat Islam menghayatinya. Perludiingat bahawa dengan terlaksananya Sistem Zakat, tidak bermakna semuapersoalan harta dan kewangan, pembangunan Negara dan masalah-masalah yangberkait dengannya telah selesai. Kekuatan pembangunan adalah terletak di atasasas yang kukuh dan sistem zakat inilah merupakan asas kuat kepada seluruhpembangunan dalam Islam. Kesempurnaan pelaksanaannya akan menjamin individu,masyarakat dan negara berada dalam keadaan yang selesa, aman, mendapat rahmatdan keberkatan Allah. Dalam keadaan di mana orang Islam mempunyai sikap positif`malu kalau tidak mengeluarkan zakat’ dipercayai hasil zakat akan meningkatdengan banyak. Akan timbul nanti persoalan kemanakah zakat diagihkan setelahmemenuhi keperluan sebahagian besar atau semua asnaf, atau bolehkah zakat itudilaburkan untuk kepentingan umat Islam secara global, bukan hanya terhadkepada Malaysia dan apakah ketika itu boleh digunakan untuk non muslim bagimenarik minat mereka terhadap Islam. Persoalan seperti di atas bukan khayalan,tetapi sebaliknya akan menjadi kenyataan kalau semua orang Islam mempunyaisikap ‘malu menerima zakat’. Apabila persoalan tersebut timbul, sudah pastimenagih para ilmuan dan fuqaha` mencari atau penyelesaian hukum, bukanmembiarkannya tidak terjawab. Jadi apa juga keputusan atau hukum, yang dibuatketika itu seharusnyua tidak lari daripada tuntutan syarak yang mengutamakankebajikan, kebijaksanaan dan keadilan, di samping menjaga maslahah dan jugatidak mengenepikan roh perundangan Islam yang mendasari seluruh kriteria hukumdan perlaksanaan kegiatan hidup muslimin. Islam sifatnya terbuka, fitri danuniversal dalam apa jua keadaan. Untuk menghadapi suasana sedemikian umat Islamsepatutnya mula bersedia mengatur langkah dengan segala ilmu dan kekuatan untukberdepan dengan globalisasi kemajuan dunia yang sering menggugat keyakinan daniltizam umat Islam itu sendiri. Para fuqaha` terdahulu telah banyakmenggariskan panduan melalui pendapat mereka yang bernas yang boleh dijadikanpanduan kepada umat Islam dan pengamal-pengamal zakat Negara-negara Islam padahari ini. Dalam sesetengah pendapat ianya boleh disesuaikan mengikut keperluansemasa. Oleh kerana pendapat mereka bukan nass qat`i, hal ini memberi peluangkepada para fuqaha mutakhir mengemukakan pendapat yang difikirkan sesuai,selari dengan tuntutan syarak, tidak lari dari roh perundangan Islam, serasidengan tuntutan semasa, keperluan negara dan umat Islam. Soalnya sekarangterpulang kepada sikap para ulama` dan pihak berwajib untuk meneroka sesuatuyang lain daripada amalan tradisi yang berlaku pada hari ini. Mungkin akan adasuara-suara yang kurang senang dengan pandangan ini, tetapi ini suatu hakikatyang pasti akan dilalui apabila Negara mencapai satu tahap pembangunan yangpesat yang menagih semua pihak terlibat sama dalam usaha memartabatkan umatIslam dan ekonominya mendominasi globalisasi pembangunan dunia seluruhnya.Halangan-halangan struktur yang dihadapi oleh pengamal-pengamal zakat, termasukdi antaranya struktur organisasi Majlis dan Jabatan Agama Islam yang terletakdi bawah kuasa kerajaan negeri, yang sehingga kini usaha untuk menyelaraskankutipan zakat masih menjadi igauan, begitu juga agihannya agak sukar untukdirealisasikan. Selain daripada itu Pengerusi Majlis masih disandang oleh bukanorang pertama dalam negeri iaitu Menteri Besar. Hal ini menyebabkan apa juakeputusan yang dibuat oleh Majlis tidak semestinya lulus di peringkat tertingginegeri. Contoh lain oleh kerana zakat itu merupakan sistem terpenting dalamdasar fiskal dan kewangan Negara Islam, maka dalam keadaan yang adasekurang-kurangnya hendaklah diurus dan ditadbir secara berasingan iaituterpisah daripada struktur organisasi yang ada sekarang. Dalam apa juga suasanadan keadaan, umat Islam dan mereka yang bertanggungjawab seharusnya menjadikaninstitusi zakat itu unggul, bukan menempel dipinggiran dalam sistem yang ada.Jika setiap umat Islam sentiasa bersikap positif iaitu malu menerima zakat danmalu kalau tidak mengeluarkan zakat, adalah dipercayai dana zakat yang dikutipakan terus bertambah dengan banyaknya dan pada masa itu keperluan untuk melaburdana zakat menjadi tuntutan yang mendesak. Disinilah ilmuan Islam dankepimpinannya akan teruji kewibawaannya dalam menyelesaikan program pembangunansosio-ekonomi ummah secara terancang dan bersifat global. LAMPIRAN A                      LAMPIRAN B                 LAMPIRAN C APLIKASI SEMASAAGIHAN Perbincangan bahagian ini difokuskan kepada aplikasi semasa agihan zakatdi negeri Selangor. Pemilihan ini berdasarkan urus tadbir institusinya yangagak menonjol dibanding lainnya, baik dari segi koleksi, agihan danprogram-program yang disusun dibawah tadbirannya. Pada dasarnya zakat diagihkankepada lapan asnaf iaitu asnaf fakir, miskin, amil, muallaf, riqab, gharimin,fisabilillah dan ibn sabil seperti yang dinaskan dalam surah al-Taubah – 9:60.Objektif Agihan Lembaga Zakat Selangor (LZS) menyusun objektif agihan zakatnyaseperti berikut: a. Melaksanakan agihan zakat sepertimana perintah Allah S.W.Tb. Menyalurkan agihan zakat dengan lebih efisyen c. Mewujudkan masyarakatseimbang dari segi ekonomi, rohani, duniawi dan ukhrawi d. Mengurangkan kadarkemiskinan di negeri Selangor e. Meningkatkan syiar Islam di negeri Selangor f.Memberi keyakinan kepada pembayar-pembayar zakat dan masyarakat g.Mempelbagaikan program agihan zakat sesuai dengan keperluan semasa asnafProgram Pembangunan LZS Majlis Agama Islam Selangor (MAIS) memberi penekanankepada lima program utama: Program Pembangunan Sosial Program PembangunanEkonomi Program Pembangunan Pendidikan Program Pembangunan Institusi AgamaProgram Pembangunan Insan. Melalui program tersebut, LZS Majlis Agama IslamSelangor (MAIS) merangka agenda yang bermatlamat membentuk golongan asnaf yangdapat mengeluarkan diri dari kancah kemiskinan, di samping dapat mentarbiahmereka menjadi golongan kaya budi, rohani dan mensyukuri nikmat Allah. Setiapprogram yang disusun ini akan memberi keutamaan kepada tiga asnaf utama iaitufakir, miskin dan muallaf. Pemilihan asnaf utama ini dilaksanakan melaluijawatankuasa pemilihan yang ditubuhkan, dan kelayakan asnaf dinilai berdasarkanukuran had kifayah yang ditetapkan. a) Program Pembangunan Sosial Di bawahProgram Pembangunan Sosial, LZS bertanggungjawab memastikan tiada asnaf yangmengalami masalah tempat tinggal, nafkah sara hidup serta mendapat peluangpendidikan sebagaimana orang lain. Sehubungan dengan itu, pelbagai bentukbantuan telah disediakan bertujuan untuk memenuhi keperluan asasi dan sekaligusmembolehkan asnaf tersebut menjalani kehidupan yang lebih seimbang. Pada setiaptahun, LZS telah membelanjakan hampir RM50 juta wang zakat di bawah programini, antara bantuan-bantuan yang diberikan termasuklah: Bantuan bina/baikpulih/sewa rumah Caruman skim perlindungan takaful untuk fakir miskin Bantuanmakanan dan kewangan bulanan Bantuan Ramadan dan hari raya Bantuankecemasan/runcit Bantuan perubatan Bantuan seperti rawatan dan mesinhemodialisis Bantuan rawatan sakit kekal Bantuan pengurusan jenazah tanpa warisBantuan kecemasan/bencana alam Bantuan musafir Bantuan permurnian akidahBantuan pemulihan akhlak Bantuan hutang kerana keperluan hidup Bantuan hutangbadan/persatuan untuk maslahah ummah Bantuan hutang perubatan/pendidikan/kesihatanBantuan untuk program sempena Hari Kebesaran Islam (Maulidur Rasul, MaalHijrah, Ramadan) Program hari keluarga Program gotong-royong Program lawatandan ziarah b) Program Pembangunan Ekonomi Program Pembangunan Ekonomi melaluiprogram keusahawanan yang dilaksanakan oleh Lembaga Zakat Selangor (LZS)merupakan jalan keluar bagi menangani kemiskinan. Ibarat memberi ‘pancing’, iabukan sahaja memberikan asnaf fakir/miskin pendapatan lumayan, malah mendidikmereka menjadi insan yang berjaya di dunia dan akhirat. Program ini juga adalahsalah satu program utama agihan zakat yang dilaksanakan oleh LZS bagimenyiapkan diri keluar dari kepompong kemiskinan. Program keusahawanan inimenjadi sebahagian mekanisme pengagihan wang zakat kepada asnaf fakir miskin danmerupakan proses jangka panjang, mengurangkan kadar kemiskinan dan jugamembangunkan modal insan. Kemiskinan tidak dapat diatasi dengan hanya memberibantuan kebendaan dan wang ringgit semata-mata. Dalam hal ini LZS telahmenggariskan pelaksanaan agihan wang zakat dengan cara mendidik, memberi ilmu,membimbing dan membangunkan asnaf zakat berdasarkan potensi yang ada padamereka. Berdasarkan pengalaman lepas bahawa setiap asnaf fakir miskin ini tidakdapat meningkatkan pendapatan mereka. Permasalahan ini berlaku disebabkanbeberapa perkara berikut ; Kekurangan modal, Kekurangan ilmu keusahawanan,Kekurangan ilmu pengurusan kewangan, Kekurangan ilmu pemasaran, kualiti produkdan jenama Kekurangan bimbingan dan pemantauan berterusan Tidak mempunyai jatidiri dan watak usahawan, masalah sikap yang tidak komited danbersungguh-sungguh Kekurangan pengisian rohani dalam mengamalkan sifat-sifatterpuji seperti amanah, jujur, ikhlas dan sebagainya. Dalam hal ini, LZS telahmengambil pendekatan bagi menangani permasalahan tersebut di antaranya ialahPemberian modal awal dan modal tambahan apabila terdapat perkembanganperniagaan Setiap asnaf akan diteliti latarbelakang dan kecenderungan mereka.Proses pemilihan adalah agak ketat kerana LZS mahu memastikan hanya mereka yangbenar-benar layak sahaja dipilih. Layak dalam erti kata ada kebolehan, minatberniaga dan keinginan untuk belajar serta kemampuan fizikal Memberi ilmu danbimbingan kepada mereka sebelum dan semasa menjalankan perniagaan. Modal diantara RM2,000 hingga RM50,000 akan diberi setelah jenis perniagaan (yangberpotensi) ditetapkan. Modal ini adalah modal hangus yang tidak perlu dibayarbalik dan bentuknya lebih berupa peralatan dan modal kerja seperti mesin,barang keperluan perniagaan serta sewaan premis. Bagi kategori pertama (modaldi antara RM500 – RM5,000) adalah asnaf fakir/miskin yang menjalankanperniagaan kecil-kecilan seperti berniaga nasi lemak, goreng pisang di gerai,mesin rumput dan sebagainya. Bagi kategori kedua (modal melebihi RM5,000 – RM50,000)adalah asnaf fakir/miskin yang menjalankan peniagaan berskala besar sepertimembuka restoran, kedai dobi, makanan tradisional, bengkel dan sebagainya.Setiap asnaf yang terpilih akan diberi kursus asas perniagaan, termasukpengendalian kewangan dan motivasi sebelum memulakan perniagaan, diberi latihandan pemantauan, namun bagi kategori kedua, LZS akan memberi bimbingan danpemantauan yang lebih eksklusif Memberi ilmu kerohanian dan amalan ibadahseperti menanamkan sifat-sifat terpuji dan menghindari sifat-sifat mazmumah.Tujuan latihan ini adalah untuk memberi perubahan sikap, kemahiran dan ilmupengetahuan yang dapat memberi kepuasan serta peningkatan mereka. Ilmu yangdiberi bukan semata-mata ilmu dan kemahiran berniaga tetapi juga diterapkan nilai-nilaikerohanian Islam yang menekankan tanggungjawab sebagai seorang Islam,sifat-sifat mahmudah seperti amanah, jujur, ikhlas dan sebagainya. Di sampingitu, dorongan motivasi juga ditekankan bagi memantapkan jati diri mereka. . Disamping itu, LZS turut menubuhkan Kumpulan Usahawan Asnaf Zakat (KUAZ) di manaahli-ahlinya terdiri daripada asnaf yang pernah menerima bantuan modal daripadaLZS. Melalui KUAZ, LZS bertindak memantau dan menjaga kepentingan ahli disamping membantu mempromosi serta menjenamakan produk keluaran asnaf tersebut.Berikut merupakan jenis bantuan modal yang telah diberikan kepada asnaf utama: PerniagaanKedairuncitGerai MakananTaskaTeksiJahitanGerai MinumanJualan TudungGeraiKebabDobiJual ayam/IkanJual Minyak TradisionalPasar TaniTukangEmasKrafPercetakanDeposit KenderaanJualan Hasil Tanaman SayurProduk IKSKeropokLekorTapaiBiskut/KuihPembuatan KayaKerepek pisang,ubi,keledekPerikananIkan AirTawarEnjin Bot PertanianSawahTanaman sayuran c) Program Pembangunan Pendidikan Program Pembangunan Pendidikanmerupakan keutamaan LZS dalam membantu asnaf fakir dan miskin dalam aspekpendidikan. Kesedaran tentang peri pentingnya pendidikan ini bukan sahajaditerapkan kepada ibu bapa tetapi juga membudayakannya di kalangananak-anak asnaf agar mereka sedar bahawa hanya dengan pendidikan mereka mampuberjaya dalam hidup. Malah, program ini juga membuka peluang kepada anak-anakasnaf untuk bersekolah ke peringkat yang lebih tinggi serta bebas daripada butahuruf. Pada setiap tahun, LZS membelanjakan hampir RM15 juta wang zakat dibawah program ini. Di bawah program ini, LZS menyalurkan bantuan pendidikanseperti bantuan yuran persekolahan (mengikut kadar yang telah ditentukan),kelengkapan persekolahan termasuklah pakaian, alat tulis, beg sekolah, terutamanyakepada para pelajar di peringkat tadika, sekolah rendah dan sekolah menengah.Pada masa ini, LZS telah menyumbangkan dermasiswa kepada 465 orang pelajar yangmengikuti pengajian Islam dan perubatan di Mesir dan 9 orang pelajar yangmengikuti pengajian di Jordan. d) Program Pembangunan Institusi Agama Di bawahprogram ini, sejumlah besar zakat diperuntukkan bagi tujuan pembangunaninstitusi agama seperti masjid, surau, sekolah dan surau sekolah di seluruhSelangor. Ia dilaksanakan bagi menjamin kebajikan dan keselesaan beribadah, disamping mengatasi permasalahan struktur bangunan dan kerosakan. Pembinaan danbaik pulih insitusi agama ini akan dipantau supaya menepati spesifikasipembinaan, agar kualiti pembinaan benar-benar terjamin demi keselesaan umatIslam. Pada setiap tahun, LZS membelanjakan hampir RM18 juta wang zakat dibawah program ini. Berikut adalah antara bentuk agihan zakat di bawah programpembangunan ini iaitu: Bantuan karpet masjid/surau Bantuan peralatanmasjid/surau Bantuan pembinaan/baik pulih masjid Bantuan pembinaan/baik pulihsurau Bantuan pembinaan/baik pulih surau sekolah Bantuan pembinaan/baik pulihinstitusi agama luar negara Bantuan pembinaan/baik pulih sekolah agama Bantuankeperluan/peralatan sekolah e) Program Pembangunan Insan Program PembangunanInsan ini diwujudkan khusus untuk asnaf fakir dan miskin sebagai usaha untukmelahirkan golongan asnaf yang berkeyakinan, berdaya saing dan berilmu melaluiprogram-program yang berbentuk rohani, jasmani dan motivasi. Pada setiap tahun,LZS membelanjakan hampir RM 7 juta wang zakat di bawah program ini. Setiapprogram yang diadakan mensasarkan peserta terdiri daripada warga emas, ibubapa, ibu tunggal, bapa tunggal, belia, pelajar dan juga mahasiswa.Keberkesanan modul program pembangunan ini juga sentiasa dipantau bagimemastikan hasrat untuk mengeluarkan 10% kemiskinan. Berikut pelbagai aktivitidisusun sepanjang tahun iaitu : Aktiviti/ProgramKumpulan SasarProgram TahsinulIbadahLelaki/wanita berumur 40 tahun ke atasKursus Pembangunan Ibu Tunggal(Program Hijrahku)Ibu tunggal berumur 55 tahun ke bawah dan mempunyai anak yangbersekolahProgram Pembangunan KeluargaIbu bapaKursus Kemahiran TerapiIbutunggalKursus Masakan KomerialLelaki & wanita (Dewasa)Kursus KemahiranJahitanIbu TunggalKursus Pembangunan BeliaBelia 18 – 40 tahunProgram Bina InsanSelangorPelajar tingkatan 4 & 6Kem Remaja Cemerlang GenerasiGemilangPelajar tingkatan 1, 2 & 4Kem Motivasi Pelajar CemerlangPelajarUPSRKem Motivasi Pelajar CemerlangPelajar PMRKem Motivasi PelajarCemerlangPelajar SPMKem Kecemerlangan SPRAPelajar yang menduduki SPRAKursusKeusahawananPeserta penerima modalLawatan, Seminar, BengkelIbutunggal/pelajarProgram Anak/Keluarga AngkatSemua golongan sasar 5.3PROJEK-PROJEK AGIHAN ZAKAT D’ASNAF KRAF Ia merupakan salah satu projek asnafyang diusahakan dengan konsep ‘Homebase’ sebagai salah satu usaha untukmenambah pendapatan asnaf fakir dan miskin. Peserta-pesertanya terdiri darikaum wanita yang majoritinya ibu-ibu tunggal. Projek ini telah dimulakan secarakecil-kecilan sejak tahun 2003 dan produk yang mula-mula dihasilkan adalahkraftangan dari kertas terpakai (suratkhabar dan majalah). Selain itu, produkseperti tasbih dan aksesori wanita telah mula dihasilkan. Di antara objektifprojek ini ialah ; i – Membantu menambah pendapatan melalui aktiviti Homebase ii – Membentuk jatidiri asnaf dalam melahirkan usahawan kraf dalamusaha meningkatkan taraf hidup.  b) BENGKEL JAHITAN Setakat ini, LZS telahmenubuhkan tiga bengkel jahitan. Bengkel Jahitan yang pertama ditubuhkan diTanjung Karang pada tahun 1997. Bengkel Jahit yang ke-2 ditubuhkan di HuluSelangor dan yang terakhir setakat ini di Taman Sri Manja, Petaling Jaya.Setiap bengkel mempunyai antara 10-15 orang peserta yang terdiri dari asnafmiskin. Mereka adalah kaum wanita yang mempunyai tanggungan keluarga yangtinggi, juga ibu-ibu tunggal yang tidak mempunyai sumber pendapatan lain.Peserta-peserta ini ditugaskan untuk menjahit pakaian seragam sekolah bagitujuan agihan kepada anak-anak fakir miskin yang lain. Ia diuruskan dandipantau sepenuhnya oleh LZS di bawah Unit Pengurusan Usahawan, BahagianPembangunan Ekonomi, JPA c) PUSAT LATIHAN ASNAF ZAKAT ( PULAZ) PULAZ merupakansebuah pusat latihan asnaf yang tersendiri, yang mampu untuk mengurus danmengendalikan sejumlah golongan asnaf tajaan Lembaga Zakat Selangor yangterpilih untuk mengikuti kursus atau program-program yang telah direncanakanoleh pihak pengurusan  sepanjang tahun. PULAZ berjaya mengendalikanprogram dan kursus untuk golongan asnaf yang merangkumi pelbagai aspek sepertiKursus Asas Keusahawanan, Hijrah Kerjaya serta Syukur Asnaf. Kursus – kursusyang dijalankan di sini berjaya dikendalikan oleh barisan fasilitator danperunding yang cekap, terlatih dan beberapa tenaga kerja yang berdedikasi sertabanyak pengalaman. d) DARUS SALAMAH ( RUMAH ORANG TUA) Rumah Darus Salamah inidiwujudkan untuk menempatkan warga emas perempuan yang kurang bernasib baikatau tersisih dari keluarga kerana belenggu kemiskinan.  Selain tempatperlindungan, mereka juga diberi pengisian rohani dan jasmani untukmemanfaatkan usia tuanya kepada perkara yang terbaik. e) PERKHIDMATAN DOBISalah satu inovasi terkini dari Lembaga Zakat Selangor (MAIS) ialah mewujudkansatu Pusat Perkhidmatan Dobi yang dikendalikan sepenuhnya oleh para asnaf dandipantau oleh LZS. Dengan motto “Bersih & Suci” diharapkan usahaLembaga Zakat Selangor (MAIS) mewujudkan Pusat Perkhidmatan Dobi untuk projekasnaf ini dapat membantu mereka keluar daripada belenggu kemiskinan.

 f) KEDAI BAKERY Salah satu inovasiterkini dari Lembaga Zakat Selangor ialah mewujudkan Kedai Bakery yangdikendalikan sepenuhnya oleh asnaf dan dipantau oleh LZS dengan bantuan modalsebanyak RM 50,000 meliputi semua peralatan dan kelengkapan perniagaan. g) DESAEHSAN dan DESA KASIH Desa Ehsan dan Desa Kasih adalah sebuah penempatankelompok asnaf fakir/miskin yang diwujudkan sejak tahun 1998 di beberapa daerahnegeri Selangor. Buat masa terdapat hampir 500 unit rumah telah dibinaberbentuk rumah sebuah dan kembar. Mereka yang terpilih mendiami penempatanadalah mereka yang tidak mempunyai tanah untuk mendirikan rumah dan mempunyaitanggungan yang ramai. h) ASRAMA BAITUL HASANAH Asrama Baitul hasanah adalahasrama anak-anak asnaf fakir/miskin yang didirikan oleh LZS bagi menanganikeciciran pendidikan anak-anak asnaf fakir/miskin khususnya di peringkat umur 8hingga 12 tahun. Buat masa ini terdapat dua buah asrama Baitul Hasanah di KualaSelangor dan Hulu Selangor. LZS merancang untuk membina asrama ini di setiapdaerah yang boleh menempatkan 30 hinggga 40 orang penghuni. LZS juga sedangdalam proses membina sebuah Kompleks Asrama Pusat yang boleh menempatkan 200orang anak-anak asnaf fakir/miskin di Klang.      PAGE \* MERGEFORMAT 1 KUMPULAN ASNAFMuhtajin 6/8 (Golongan yang berhajat) Fisabilillah 1/8 Amil 1/8 Khas Am HadKifayah (Had Kecukupan) Mufaawwad Tanfiz Rujuk lampiran B Ma’ash (Sara Hidup)Ra’s al-mal (modal) Tijarah (Perniagaan) Mashru’ (Projek) Fardi (Individu)Jama’I (Kolektif) Individu Ikhtiar Penyelidikan (R & D) Kemahiran(Vokesional) Pembuatan (Industri Berat) Bengkel (Industri Kecil) Ladang/TaniFISABILILLAH KHAS AM Jihad Dakwah Individu/ Keluarga Kepimpinan TenteraKelengkapan Strategi Masyarakat Sebaran am Media Elektronik Negara (Maslahah)Global Pusat Negeri Tempatan Pembangunan Tempatan Keselamata Negeri KesihatanInfrastruktur Pusat Pendidikan.